ΑΡΧΑΙΑ ΙΘΩΜΗ

πόσες φορές ένα ελευθεραγορίτης θα έχει ακούσει άραγε ότι είναι ακραίος, απόλυτος, υποκριτής, ιδεολόγος και ουτοπιστής; σε αυτό το άρθρο απαντάμε σε αυτές τις άνευ ουσίας επιθέσεις.

Εισαγωγή

Όταν ένας άνθρωπος έρχεται αντιμέτωπος με μία ασυνήθιστη και πρωτόγνωρη άποψη, υπάρχουν, θα λέγαμε, τρεις τρόποι με τους οποίους θα μπορούσε να αντιδράσει.

Ο πρώτος είναι φυσικά να την απορρίψει. Αυτό μπορεί να γίνει για διάφορους λόγους: δεν την κατανοεί, διαφωνεί σε ηθικό επίπεδο κ.ο.κ.

Ο δεύτερος τρόπος είναι να την αποδεχτεί προφανώς, διότι βρίσκει πολλά σημεία ταύτισης σε ηθικό και πρακτικό επίπεδο.

Το τρίτος στην ουσία αποτελεί μία επέκταση του πρώτου.

Όχι μόνο την απορρίπτει, αλλά προσθέτει ότι και επιπλέον χαρακτηριστικά σε αυτή και ειδικά στον εκφραστή της.

 «Είναι προϊόν ιδεολογίας και όχι αντικειμενικότητας, είναι ακραία και είναι και ουτοπική». Εμείς σε αυτό το άρθρο θα απαντήσουμε σε αυτό ακριβώς το άτομο, προσπαθώντας να καταλάβουμε το σκεπτικό του.

Ως αναρχοκαπιταλιστές όλα τα παραπάνω μας κάνουν να νιώθουμε μία ιδιαίτερη συγκίνηση.

«Είσαι ιδεολόγος»

Ο Μαρξ έχει κάνει μεγάλο κακό. Και το λέω αυτό διότι και ο ίδιος χρησιμοποιούσε την ίδια τακτική για να αποφύγει την κριτική των αντιπάλων του.

Όταν κάποιος τολμούσε να κατακρίνει τα μαρξιστικά δόγματα, ο ίδιος (αλλά και οι υποστηρικτές του), αντί να απαντήσουν ευθέως στην κριτική, χαρακτήριζαν τον ομιλητή ως «μπουρζουά», «μικρο-αστό».

Επίσης, του προσέδιδε τον χαρακτηρισμό του «ιδεολόγου», ήτοι ότι η άποψη δεν προερχόταν με βάση «επιστημονικά» αλλά με ιδεολογικά κριτήρια. Λιγάκι αστεία όλα αυτά βέβαια.

Και ο Μαρξ είχε ιδεολογία και όχι μόνο αυτό αλλά ο ίδιος (και ο Ένγκελς) ήταν στην ουσία «μπουρζουάς» (Ο Μαρξ συντηρούταν από δωρεές του Ένγκελς και διέμενε στη βίλα του). Τέλος, η δράση του Μαρξ δείχνει και την εσωτερική αντίφαση αυτής της τακτικής.

Πολλές φορές ο ίδιος αντιτασσόταν στη δράση των συνδικάτων (των προλεταρίων) και επέμενε να αλλάξουν τις πρακτικές τους. Ένας «μπουρζουάς», αστός, να διαφωνεί στην ουσία με την εργατική τάξη, αποτελεί σίγουρα μία αντίφαση.

Ποτέ δεν την είδε…εμάς δεν μας πειράζει βέβαια.

Αναλογικά, το ίδιο επιχείρημα εκφράζουν και άλλοι.

Το ότι κάποιος πορεύεται ιδεολογικά και βλέπει τα πράγματα μέσα από τα «γυαλιά» της ιδεολογία του, αυτομάτως υπονοείται ότι έχει και άδικο.

Αλλά αν το σκεφτούμε καλύτερα, ίσως να αναρωτηθούμε τι στο καλό είναι η ιδεολογία.

Είναι ένα σύστημα πεποιθήσεων και αξιών, ηθικών κανόνων και πιστεύω.

Άρα προς τι η κατηγορία;

Όλοι μας πορευόμαστε λίγο-πολύ με ένα τέτοιο σύστημα μέσα μας.

Άρα ίσως να απευθύναμε και μεις την ίδια κατηγορία προς τους αντιπάλους μας.

Είσαι ωφελιμιστής, κρατιστής, κεντρώος, πραγματιστής, κομμουνιστής, φιλελεύθερος; Συγχαρητήρια, είσαι και ιδεολόγος σαν και μας.

Άρα και οι δύο έχουμε άδικο.

Τι ωραία!

«Είσαι ακραίος»

Ακόμα ένα «επιχείρημα» που συναντάμε συχνά.

Η ακρότητα.

Για να μπορέσει κάποιος να ορίσει το άκρο, πρέπει πρώτα να ορίσει το μέσο, το «μέτρον» σύμφωνα με τον Αριστοτέλη.

Συνήθως το μέσο, το κέντρο αποτελεί η παρούσα πραγματικότητα, το status quo, αλλά συνήθως περισσότερο ως γενικό σκεπτικό και όχι σε ειδικό πλαίσιο.

Δηλαδή, ένας φιλελεύθερος που θεωρεί το μικρό κράτος απαραίτητο, ίσως θεωρεί το παρόν σύστημα «ακραίο», αλλά γενικά την ύπαρξη κράτους ως «μέσο».

Άρα, μόλις ακούσει τίποτα για αναρχία, αυτομάτως προσδίδει την ταμπέλα του ακραίου στον αντίπαλό του.

Στην ουσία, αυτό που κάποιος θεωρεί ακραίο βασίζεται στο τι εκείνος, σε υποκειμενική βάση θεωρεί το μέσον.

Βέβαια, εδώ μπορούμε να παρουσιάσουμε δύο ενστάσεις. Πρώτη, «γιατί να δεχτώ το δικό σου κέντρο και όχι το δικό μου».

Για μένα κέντρο είναι ο αναρχοκαπιταλισμός.

Ακραία είναι η κρατική βία που ασκείται καθημερινά σε κάθε πολίτη που απλά θέλει να ζήσει τη ζωή του.

Επίσης, αν το status quo αποτελούσε και το μέσον γενικότερα, τότε ποιο είναι το κριτήριο σύμφωνα με το οποίο οποιαδήποτε απομάκρυνση από αυτό θα ήταν και «ακραία»;

Αν κάποια κριτήρια όντως παρουσιαστούν από τον συνομιλητή μας ως προς αυτό, τότε γιατί πρέπει να δεχτούμε τα δικά του και όχι τα δικά μας;

Γενικά, η κατηγορία περί ακρότητας είναι ρητορικό κόλπο. Ανήκει στην ίδια κατηγορία με το «τα ίδια θα έλεγε και ο Χίτλερ».

Είναι μία ξεδιάντροπη επίθεση στο ήθος του συνομιλητή και δεν αξίζει πολλές φορές καν μίας σοβαρής απάντησης.

«Είσαι υποκριτής»

Συνήθως αυτή η κατηγορία απευθύνεται σε κάποιον που στηρίζει ένα σύστημα αλλά, στην προσωπική του ζωή (και δη στην επαγγελματική) εργάζεται στο σύστημα που θεωρεί σάπιο και ανήθικο.

Για παράδειγμα, ένας αναρχοκαπιταλιστής που είναι και δημόσιος υπάλληλος, είναι υποκριτής και ως εκ τούτου δεν θα έπρεπε να λαμβάνεται η άποψη του στα σοβαρά.

Παρόλο που όντως σε ηθικό επίπεδο κάτι τέτοιο θα ήταν λιγότερο «έντιμο» (μιας και αμείβεται με κλοπιμαία), δεν αποτελεί εντούτοις και επιχείρημα κατά της άποψης που εκφέρεται.

Είναι και αυτό μία επίθεση στο ήθος του συνομιλητή.

Την ίδια κατηγορία θα μπορούσαμε να αποδώσουμε σε κάποιον ιδιωτικό υπάλληλο και ελεύθερο επαγγελματία που ζητάει προστατευτισμούς από το κράτος, επιδοτήσεις, δασμούς κ.ο.κ.

Γενικά θα μπορούσαμε να αποδώσουμε τον ίδιο χαρακτηρισμό σε οποιονδήποτε απασχολείται στον ιδιωτικό τομέα και δεν είναι υπέρ της «αναρχίας της αγοράς».

Γιατί;

Επειδή ακριβώς μπορούμε, όπως και εκείνοι.

Εν τέλει, δεν έχει σημασία πολλές φορές τι κάνεις (διότι η πραγματικότητα σε εξαναγκάζει να κάνεις πράγματα που δεν ήθελες), αλλά τι υποστηρίζεις.

Σύμφωνα με τη λογική αυτή, αν ένας δημόσιος υπάλληλος και αναρχοκαπιταλιστής εκφέρει τις ίδιες απόψεις με έναν αναρχοκαπιταλιστή ελεύθερο επαγγελματία, δίκιο έχει εκείνος ο οποίος βρίσκεται πιο κοντά στα πιστεύω του και στην πραγματική του ζωή, παρόλο που λένε το ίδιο πράγμα ακριβώς!

Αν μη τι άλλο, ένας Δ.Υ. που παραδίδει μαθήματα αντί-κρατισμού θα προκαλούσε ντροπή ακόμα και στον λιγότερο κρατιστή ελεύθερο επαγγελματία.

Όλα θα κριθούν, αν έρθει εν τέλει η κατάλληλη στιγμή, δηλαδή η ιδιωτικοποίηση του κράτους. Μέχρι τότε, κάτι τέτοιο, το ότι κάποιος είναι υποκριτής, αποτελεί απλά έναν ισχυρισμό άνευ ουσίας.

«Είσαι απόλυτος και δογματικός»

Η κατηγορία της «απολυτότητας» είναι και αυτή συχνή.

Είναι συνήθως η αντίδραση που θα περίμενε κάποιος όταν όλα τα επιχειρήματα του αντιπάλου δεν βρίσκουν τον στόχο τους.

Ήτοι, ότι κάποιος αποτυγχάνει να μας πείσει για τη θέση του.

Ξανά, εδώ έχουμε μία επίθεση προς το ήθος μας.

Το ότι σε κάποιον έχει φορεθεί η ταμπέλα του απόλυτου ή του δογματικού, σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί επαρκή προϋπόθεση για την κατάρριψη των απόψεών του ως λανθασμένων.

Αν όμως θέλαμε να παίξουμε το παιχνίδι αυτό, θα μπορούσαμε και εμείς να απευθύνουμε τον ίδιο χαρακτηρισμό σε όποιον δεν πείθεται από τις ιδέες μας.

Γιατί είναι μόνο εκείνοι αδιάβλητοι ως προς αυτό ενώ εμείς όχι;

Θα έπρεπε να παίζουν με τους ίδιους λογικούς κανόνες με εμάς.

Ειδάλλως, απλά εφαρμόζουν δύο μέτρα και σταθμά σε όλα, ανάλογα το πώς εξυπηρετείται η άποψή τους.

Η απολυτότητα συνήθως ταυτίζεται και με τον δογματισμό.

Μερικοί άνθρωποι κάνουν τα πάντα ώστε να αποφύγουν να χαρακτηριστούν δογματικοί.

Ως εκ τούτου προσπαθούν να μη εκφέρουν ξεκάθαρες απόψεις ή να μην ακολουθούν κάποια ιδεολογία, τουλάχιστον ξεκάθαρα.

Και πάλι, κάτι τέτοιο είναι άνευ ουσίας.

Το να θεωρείται κάποιος δογματικός δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως επιχείρημα εναντίον της ιδεολογίας του.

Δεν σφάλλει απαραίτητα κάποιος που θεωρείται και δογματικός.

Εξάλλου, όλοι μας θεωρώ έχουμε κάποια δόγματα (ειδικά ηθικά) στα οποίο δε διαπραγματευόμαστε στις καθημερινές μας ζωές.

Θα μπορούσε κάποιος και εκεί να ισχυριστεί ότι σφάλουμε;

Με ποια αντικειμενικά κριτήρια;

«Αυτά που πιστεύεις είναι ουτοπικά»

Η αγαπημένη μου ένσταση.

Όταν ο κόσμος ακούει για αναρχία, η πρώτη αντίδραση συνήθως είναι αυτή: ότι αποτελεί απλά ένα τρελό όνειρο μερικών αφελών ουτοπιστών.

Το πρόβλημα με αυτή τη θέση είναι ότι συνήθως κάνει αυτό που αποκαλούμε «σφάλμα του ιστορικισμού».

Με άλλα λόγια, επειδή κάτι δεν έχει εφαρμοστεί ποτέ στο παρελθόν, δε θα πετύχει και ποτέ στο μέλλον.

Το ίδιο φαντάζομαι άκουγαν και οι αδερφοί Ράιτ μέχρι που απογείωσαν το πρώτο αεροπλάνο.

Ή ακόμα και οι κλασικοί φιλελεύθεροι μέχρι που οι ιδέες τους άρχιζαν να εφαρμόζονται οδηγώντας μας τελικά στην βιομηχανική επανάσταση.

Φυσικά, υπάρχουν και όντως παραδείγματα αποτυχιών.

Οι κομμουνιστές απέτυχαν και οι αδελφοί Ράιτ σίγουρα έπεσαν πολλές φορές από τον αέρα.

Γενικώς, αυτό το επιχείρημα αποτυγχάνει επειδή δεν μπορεί να χρησιμοποιεί και να έχει εγκυρότητα σε οικουμενικό επίπεδο.

Τα ίδια έχουν ακούσει και άλλοι που πέτυχαν αλλά και που απέτυχαν.

Περιέργως, το ίδιο επιχείρημα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και ενάντια σε εκείνους τους φιλελεύθερους που ζητάνε μείωση του κράτους.

Δεν έχουν κάποιο παράδειγμα κράτους που ξεκίνησε ή μειώθηκε και έμεινε στο ίδιο επίπεδο εσαεί.

Είναι και αυτοί ουτοπιστές.

Αυτοί που πέτυχαν όμως, είχαν έναν άσσο στον μανίκι τους.

Μία στιβαρή χωρίς αντιφάσεις θεωρία.

Την ίδια στιβαρή θεωρία κατέχει και ο Λιμπερταριανισμός και η λογική του συνέπεια, ο αναρχοκαπιταλισμός.

Έχει μία οικονομική θεωρία που δουλεύει, τον καπιταλισμό, και μία δεοντολογία η οποία έχει μεγάλο ή και απόλυτο βαθμό εσωτερικής συνοχής.

Δεν υπάρχει κανένας λόγος σε θεωρητικό επίπεδο να ισχυριστεί κανείς ότι η εφαρμογή της ιδέας θα αποτύγχανε a priori.

Συμπέρασμα 

Όλα τα παραπάνω θα έλεγα ότι είναι εν τέλει θέμα χαρακτήρα.

Δεν θεωρώ δηλαδή ότι οι ιδεολογικές διαφορές αρκούν, ώστε κάποιος να χρησιμοποιήσει τέτοιες, πραγματικά χαμηλά επιπέδου, πρακτικές. Φαντάζομαι, ότι ένας διανοητικά ειλικρινής αντίπαλος, στην χειρότερη περίπτωση θα παραδεχόταν ότι συμφωνεί στο ότι διαφωνούμε.

Γενικά, τέτοιου είδους επιχειρήματα έρχονται από ανθρώπους οι οποίοι απλά θέλουν να καλύψουν τη διανοητική τους ανεπάρκεια, όταν η συζήτηση φτάνει σε θέματα τα οποία προκαλούν έντονη γνωστική ασυμφωνία ή αναδεικνύουν την επιχειρηματολογική ανεπάρκειά τους.

Φυσικά, όλα τα παραπάνω ισχύουν για όλους όσους τα εφαρμόζουν.

Δεν βρίσκονται οι Λιμπερταριανοί και οι αναρχοκαπιταλιστές στο απυρόβλητο ούτως ή άλλως.

Έχουμε μερικές ιδέες να προωθήσουμε, και το να προσπαθούμε να παίξουμε ένα παιχνίδι στο οποίο νικητής δεν μπορεί να υπάρξει εξ ορισμού είναι κατά τη γνώμη μου χάσιμο χρόνου.