ΑΡΧΑΙΑ ΙΘΩΜΗ

30 Σεπτεμβρίου 2015 Αλεξέι Τιμοφέιτσεφ, RBTH
Η RBTH επέλεξε μερικά γεγονότα, τα οποία συνδέονται με το σημαντικότατο δικαίωμα του βέτο στον ΟΗΕ.
Παραμονές της 70ης συνόδου της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ που διεξάγεται τις μέρες αυτές, η Γαλλία κατέθεσε πρόταση για περιορισμό του δικαιώματος βέτο των μονίμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας. Ωστόσο, η Ρωσία τάχθηκε κατά αυτής της πρωτοβουλίας επικαλούμενη ότι αυτή, σύμφωνα με τον μόνιμο αντιπρόσωπο της Ρωσίας στον ΟΗΕ Βιτάλι Τσούρκιν, εμπεριέχει «πολύ συναίσθημα και δημαγωγία». Ποια ιστορία έχει, όμως, το δικαίωμα στο βέτο;

Το δικαίωμα διαθέτουν τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, Βρετανία, Κίνα, Ρωσία, ΗΠΑ και Γαλλία, οι χώρες δηλαδή, οι οποίες έπαιξαν «καθοριστικό ρόλο» -όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα του ΟΗΕ- στη σύσταση του Οργανισμού. Αυτό επιτρέπει να παρεμποδιστεί η λήψη ψηφισμάτων οποιουδήποτε περιεχομένου από το ΣΑ του ΟΗΕ, εκτός από εκείνα που αφορούν διαδικαστικά θέματα. Στο δικαίωμα του βέτο για τα μόνιμα μέλη του ΣΑ επέμεινε στη διάρκεια της διάσκεψης της Γιάλτας το Φεβρουάριο του 1945 ο σοβιετικός ηγέτης Ιωσήφ Στάλιν. Πρόσφατα η Γαλλία προέβη στην πρωτοβουλία για μεταρρύθμιση του μηχανισμού χρήσης του δικαιώματος του βέτο στο ΣΑ του ΟΗΕ. Το Παρίσι προτείνει τα πέντε μόνιμα μέλη του ΣΑ του ΟΗΕ να συμφωνήσουν για τη μη χρήση του δικαιώματός τους για βέτο σε περίπτωση που είναι αναγκαίο να σταματήσουν εγκλήματα μαζικού χαρακτήρα.
Διαβάστε επίσης: «Καταδικασμένη σε αποτυχία η πρωτοβουλία περιορισμού του βέτο στον ΟΗΕ»

Εξηγώντας την πρωτοβουλία του Παρισιού, ο πρεσβευτής της Γαλλίας στη Ρωσία, Ζαν-Μορίς Ριπέρ, ανέφερε σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Kommersant ότι «πρόκειται για μια συλλογική και εθελοντική δέσμευση των μονίμων μελών, η οποία δεν απαιτεί αλλαγές στο καταστατικό και θα χρησιμοποιείται αποκλειστικά σε περίπτωση σοβαρών και μαζικών επιβουλών κατά της ανθρώπινης ζωής, όπως η γενοκτονία, τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, εγκλήματα πολέμου μαζικού χαρακτήρα». Ορισμένες χώρες, μεταξύ αυτών και η Ουκρανία, υποστήριξαν τη γαλλική πρωτοβουλία.

Εκατοντάδες φορές χρησιμοποιήθηκε

Η Ρωσία τάσσεται κατά του περιορισμού του δικαιώματος του βέτο των μονίμων μελών του ΣΑ του ΟΗΕ. Όπως αναφέρει η Kommersant, ο μόνιμος αντιπρόσωπος της Ρωσίας στον ΟΗΕ, Βιτάλι Τσούρκιν, δήλωσε ότι «το δικαίωμα του βέτο είναι αυτό, το οποίο μας υποχρεώνει να αναζητούμε καθημερινά ένα συμβιβασμό σχετικά με τα έγγραφα που επεξεργάζεται το ΣΑ του ΟΗΕ. Η πίεση αυτή σχετικά με το ότι κάποιος μπορεί να μπλοκάρει κάποιο ψήφισμα, οδηγεί στο να μην τίθεται σε ψηφοφορία ένας Θεός ξέρει τι, και να υποβάλλονται μόνο εκείνα τα έγγραφα που έχουν εκπονηθεί, για τα οποία υπάρχει η βεβαιότητα ότι θα εγκριθούν και από τα πέντε μόνιμα μέλη». Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με το ρώσο διπλωμάτη, «κανένα μόνιμο μέλος του ΣΑ του ΟΗΕ δεν θα επικυρώσει ποτέ τροποποίηση για άρση του δικαιώματος του βέτο».

Σύμφωνα με την ιστοσελίδα του ΟΗΕ, από το 1946 στη διάρκεια των ανοικτών συνεδριάσεων τα μόνιμα μέλη του ΣΑ έχουν κάνει χρήση του βέτο 237 φορές, συχνότερα κατά την εξέταση της κατάστασης στη Μέση Ανατολή και στον αφρικανικό νότο, 41 φορές για να μην επιτραπεί η ένταξη στον ΟΗΕ νέων μελών και 43 για να παερμποδιστεί ο ορισμός νέου γενικού γραμματέα.

Πρόβα τζενεράλε με Κύπρο

Η Σοβιετική Ένωση έκανε έντονη χρήση του δικαιώματος του βέτο από τις αρχές της δεκαετίας του ΄70. Το διάστημα 1946-1970, η ΕΣΣΔ μπλοκάρισε 80 αποφάσεις. Συνολικά η ΕΣΣΔ κατέφυγε στο βέτο 90 φορές. Από το 1991, όταν η Ρωσία έγινε το διάδοχο κράτος της ΕΣΣΔ, άσκησε βέτο 13 φορές. Για πρώτη φορά η Ρωσία έκανε χρήση του βέτο το Μάιο του 1993 κατά του ψηφίσματος για χρηματοδότηση της Αποστολής του ΟΗΕ στην Κύπρο. Το 2015 η Ρωσία χρησιμοποίησε ήδη δυο φορές το δικαίωμα του βέτο. Στις 8 Ιουλίου του 2015 η Ρωσία άσκησε βέτο στο σχέδιο ψηφίσματος που αφορούσε τα τραγικά γεγονότα στη Σρεμπρένιτσα το 1995. Το κείμενο χαρακτήριζε τη δολοφονία στο θύλακα αυτό 8 χιλιάδων μουσουλμάνων ως γενοκτονία. Στις 29 Ιουλίου 2015 η Ρωσία απέρριψε την πρόταση σύστασης διεθνούς δικαστηρίου για την ποινική δίωξη των ενόχων της κατάρριψης του μαλαισιανού Boeing στην Ουκρανία τον Ιούλιο του 2014.

Οι ΗΠΑ χρησιμοποίησαν το βέτο 79 φορές, τις 42 από αυτές προκειμένου να εμποδίσουν αρνητικά για το Ισραήλ ψηφίσματα. Από τις αρχές της δεκαετίας του ΄90 οι ΗΠΑ άσκησαν βέτο σε 14 ψηφίσματα, τα οποία σχεδόν όλα αφορούσαν την κατάσταση στη Μέση Ανατολή.

Η Βρετανία προσέφυγε στο δικαίωμα του βέτο 29 φορές, η Γαλλία 16. Η Κίνα έκανε χρήση αυτού του δικαιώματος 9 φορές. Ως το 1971 την Κίνα στο ΣΑ του ΟΗΕ εκπροσωπούσε η Ταϊβάν, η οποία χρησιμοποίησε το βέτο μόνο μια φορά. Η Κίνα από το 1991 έκανε χρήση του βέτο 7 φορές, τις 6 εκ των οποίων από κοινού με τη Ρωσία.

Η χρήση του βέτο στο Συμβούλιο Ασφαλείας

Συνολικά έγινε χρήση 237 φορές, συχνότερα κατά την εξέταση της κατάστασης στη Μέση Ανατολή και στον αφρικανικό νότο.

41 φορές για να εμποδιστεί η ένταξη νέων μελών στον ΟΗΕ.

43 φορές για να εμποδιστεί ο ορισμός νέου γενικού γραμματέα.

Ανά χώρες

ΕΣΣΔ/Ρωσία – 103 φορές

ΗΠΑ – 79

Βρετανία – 29

Γαλλία – 16

Κίνα – 9

Από το 1991

Ρωσία – 13 φορές

ΗΠΑ – 14

Κίνα – 8 (6 φορές μαζί με τη Ρωσία)

http://gr.rbth.com/