ΑΡΧΑΙΑ ΙΘΩΜΗ

Τώρα τελευταία βλέπω στην τηλεόραση, διαβάζω στις εφημερίδες και ακούω πολλούς να προτρέπουν τον κόσμο να γυρίσει στα χωριά του για να καλλιεργήσει τη γη και να γίνει αγρότης. Κι εγώ το ίδιο λέω. Όμως θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο κάποιος να γίνει από οικονομολόγος αγρότης, ή μια γιάπισσα από διευθύντρια λογιστηρίου να αρμέγει κατσίκες. Σκεφτείτε το λίγο….

Θέλει μεγάλο θάρρος και γενναιότητα να αλλάξεις ξαφνικά τη ζωή σου. Να αλλάξεις μέσα σε μια νύχτα όλα αυτά που τόσα χρόνια επιμελώς έχτιζες. Έχει μεγάλη διαφορά το καλλιεργώ για να είμαι αυτάρκης και να τραφώ, από το καλλιεργώ ως επάγγελμα. Συνεχίζω πάντως να επιμένω πως δεν είναι ακατόρθωτο.

Το επάγγελμα του αγρότη απέχει πολύ από μια ειδυλλιακή κατάσταση. Αυτό το «αγροτικό lifestyle» όπου ευτυχισμένα ζευγάρια χωρίς ίχνος χώματος στα χέρια τους χαμογελούν και ατενίζουν το απέραντο σύμπαν γεμάτοι πληρότητα, είναι το ιδανικό. Για να φτάσεις σε αυτό το σημείο, πρέπει να ξοδέψεις ένα σκασμό λεφτά για να στήσεις τις υποδομές (τρακτέρ, διάφορα σκέπαστρα, εργαλεία, συστήματα ποτίσματος, αγορά φυτών, γεωπόνος), να χωθείς μέσα στις λάσπες, να σκάψεις μέχρι να μη σου μείνει ανάσα, να σηκωθείς τα χαράματα μέσα στο χειμώνα και το ψοφόκρυο γιατί είναι η σειρά σου να πάρεις το νερό και πρέπει να βραχείς μέχρι το λαιμό για να ποτίσεις.

Πρέπει το καλοκαίρι, όταν όλοι σου οι φίλοι κάνουν μακροβούτια στα νησιά, εσύ να μην κουνάς από το χωριό και να τρέχεις το χωράφι σου για να κάνεις συμμαζέματα ή λιπάνσεις ή ραντίσματα. Πρέπει να τρέχεις 12 ώρες τη μέρα μέσα στη ζέστη να πουλήσεις μόνος σου τα προϊόντα σου στη λαϊκή (γιατί αυτός είναι ο μόνος τρόπος να βγάλεις κάποια χρήματα χωρίς μεσάζοντες που πίνουν αίμα). Ακόμα και για τις ψαγμένες καλλιέργειες τύπου κρόκος πρέπει να κοπιάσεις για να στήσεις ουσιαστικά μια εξαγωγική επιχείρηση από την αρχή μόνος σου.

Χρειάζεται να είσαι αποφασισμένος να το κάνεις, να το αγαπάς και φυσικά να έχεις πολλή υπομονή και επιμονή, να εκπαιδεύεσαι και να ενημερώνεσαι συνέχεια. Να είσαι συνετός και να κάνεις ένα βήμα τη φορά. Και το βασικότερο όλων: πρέπει να είσαι προετοιμασμένος ότι είναι πιθανό κάποια σεζόν να χάσεις τη σοδειά άρα και το εισόδημά σου!

Η ζωή στην επαρχία, επίσης. Καμία σχέση με τη ζωή στις πόλεις. Μπορεί το κόστος να είναι χαμηλότερο, να υπάρχει καλύτερο βιοτικό επίπεδο (καλλιέργεια στο σπίτι, οικόσιτα ζώα, σχετική αυτάρκεια), όμως οι αποστάσεις είναι μεγάλες, ο χρόνος άπλετος, το περιβάλλον εντελώς διαφορετικό. Αυτά που στις πόλεις θεωρούνται δεδομένα, εδώ μπορεί να θεωρούνται πολυτέλεια ή, τέλος πάντων, αρκετά δύσκολα στην πραγματοποίησή τους. Το τηλέφωνο, το διαδίκτυο…δεν πατάς ένα κουμπί και συνδέεσαι. Οι εξωτερικές σου δουλειές. Μπορεί να χρειαστεί να οδηγήσεις αρκετά για να βρεις την τράπεζα για να πληρώσεις τις δόσεις σου. Ή για να πας στο σούπερ μάρκετ. Ή για να διασκεδάσεις. Ή το πιο βασικό: να πας τα παιδιά σου στο σχολείο.

Ναι, είναι όμορφα, γιατί έχει χώρο, χρώματα, ζωή, αρώματα, άνοιγμα. Γιατί μπορεί από το παράθυρό σου να βλέπεις την ανατολή και τ’ αστέρια το βράδυ και όχι την μπουγάδα στον ακάλυπτο της γειτόνισσας. Όμως, το βασικό είναι να ξέρεις τι να κάνεις με όλα αυτά. Πώς να τα διαχειριστείς. Και μόνο όταν ξέρεις ότι τα θες πραγματικά, θα καταφέρεις να αλλάξεις την καθημερινότητά σου για να τα ζήσεις.

Είναι όμορφο να βλέπεις στην τηλεόραση ανθρώπους που τα παράτησαν όλα και έφυγαν για να κατοικήσουν μόνοι τους σε κάποιο εγκαταλελειμμένο χωριό, να μένουν σε υπέροχα πέτρινα σπίτια των δεκάδων τετραγωνικών, να εκτρέφουν άλογα και να καλλιεργούν κρόκο και ιπποφαές. Όμως, πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι αυτοί δεν ανήκουν στον μέσο όρο. Ούτε οι άλλοι, οι δήθεν αγρότες των επιδοτήσεων, των θηριωδών τζίπ και των σκυλάδικων. Αυτοί τις περισσότερες φορές καταστρέφουν τις καλλιέργειες μόνοι τους προκειμένου – εκτός από επιδότηση – να εισπράξουν και αποζημίωση. Ούτε αυτοί ανήκουν στον μέσο όρο. Για να μην πω ότι αυτοί δεν είναι ούτε καν αγρότες…

Αυτοί που ανήκουν στο μέσο όρο είναι άνθρωποι της δουλειάς. Είναι αυτοί που δεν κάθονται στα καφενεία να αμπελοφιλοσοφούν όλη μέρα, αλλά ξυπνούν τα άγρια χαράματα βρέξει-χιονίσει, κάνουν μόνοι τους όλες τις δουλειές χωρίς βοήθεια από εργάτες ή με ελάχιστη βοήθεια. Είναι αυτοί που νοιάζονται και εμπνέονται από την καλλιέργεια της γης. Που πηγαίνουν στη δουλειά τους επειδή την αγαπούν και όχι μόνο για να βγάλουν χρήματα. Που την κάνουν επειδή τους αρέσει και όχι επειδή είναι υποχρεωμένοι.

Έχω γεννηθεί και μεγαλώσει στην Αθήνα. Πριν από 7 χρόνια παντρεύτηκα και μετακόμισα σε παραθαλάσσιο χωριό του νομού Κορινθίας, αφήνοντας πίσω την ασφάλεια του σπιτιού μου, τους γονείς, τα αδέλφια μου, μια καλή δουλειά και τους φίλους μου. Ο σύζυγος, νέος αγρότης που έχει κληρονομήσει τα κτήματα από τον πατέρα του, που αυτός με τη σειρά του τα είχε κληρονομήσει από το δικό του πατέρα. Αγρότης μικρομεσαίος, με λίγα στρέμματα (17 τον αριθμό), καλλιεργεί σταφύλι σουλτανίνα.

Τα κτήματα τα καλλιεργεί μόνος του. Το επάγγελμά του το διάλεξε γιατί του άρεσε. Ποτέ δεν ονειρεύτηκε να φύγει από το χωριό για να παριστάνει κάποιον άλλον στα προάστια της Αθήνας. Έμεινε εδώ, έμαθε τη δουλειά, πάλεψε και τελικά πριν από 5 χρόνια, αποφάσισε να στραφεί στη βιολογική καλλιέργεια. Θυμάμαι τον πρώτο καιρό πόσο άγχος είχε για το αν θα πετύχει το εγχείρημα. Αγόρασε τα μηχανήματά του με μια μικρή επιδότηση του κράτους. Περίπου 50.000 ματωμένα ευρώ κόστισαν. Από αυτά τα χρήματα δεν πήρε πίσω ούτε τα μισά. Η καλλιέργεια πήγε καλά, η ποσότητα μειώθηκε λίγο, αλλά υπήρχε η ηθική ικανοποίηση και η εναλλακτική λύση της λαϊκής αγοράς βιολογικών προϊόντων που γίνεται στην Αθήνα, οπότε για εμάς τα πράγματα φάνταζαν καλύτερα από άλλους συνάδελφους που εξαρτώνται από τους εμπόρους μεσάζοντες/εξαγωγείς που αγοράζουν τον κόπο σου για 30 λεπτά του ευρώ!!!

Ναι, καλά ακούσατε, 30 λεπτά το κιλό, για ένα προϊόν που δεν επιδοτείται! Για ένα προϊόν που φτάνει στους καταναλωτές να πωλείται προς 1,50 και 2,00 ευρώ το κιλό. Για ένα προϊόν του οποίου η καλλιέργεια μπορεί να κοστίσει πάρα πολύ ακριβά. Η δική μας καλλιέργεια 17 στρεμμάτων κοστίζει περίπου στις 8.000 ευρώ. Όμως, αυτό το ποσό αλλάζει από χρόνο σε χρόνο και εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η ποσότητα της βροχής κατά τους χειμωνιάτικους μήνες. Αν δεν βρέξει, χρειάζεται να αγοράζουμε νερό από γεωτρήσεις το καλοκαίρι για το πότισμα από 20 έως 100 ευρώ/ώρα!

Φυσικά όλα αυτά είναι σχετικά, γιατί πάντα υπάρχει ο αστάθμητος παράγοντας που λέγεται «καιρικά φαινόμενα». Μπορεί ο αγρότης να κοιμηθεί με καλοκαίρι και να ξυπνήσει με φθινόπωρο. Οι καλοκαιρινές βροχές είναι οι πιο επικίνδυνες, γιατί κρύβουν μέσα τους μεγάλες πιθανότητες χαλαζιού. Υπάρχουν μέρες που χρειάζεται ζέστη και άλλες δροσιά. Μπορεί να χρειάζεται βροχή μα όχι κατακλυσμό. Μπορεί μια πρωινή υγρασία να τον καταστρέψει. Μα, όμως, πώς μπορεί να είναι σίγουρος για όλα αυτά; Τις περισσότερες, δε, φορές, τα πράγματα πάνε εντελώς ανάποδα από αυτό που περιμένει. Και ο αγρότης πρέπει να πάρει μια απόφαση που αφορά την καλλιέργεια «εδώ και τώρα». Αν πάρει τη λάθος απόφαση, όλα αλλάζουν… Εν ολίγοις, ο αγρότης δεν κοιμάται ποτέ ήσυχος. Ειδικά όταν το προϊόν του έχει ωριμάσει και είναι έτοιμο για συλλογή

Για τα πραγματικά έσοδα δεν το συζητάμε. Το αγροτικό εισόδημα δεν είναι εγγυημένο! Δεν μπορεί να περιμένει ότι θα πάρει χρήματα, γιατί πολύ απλά δεν ξέρει αν θα έχει παραγωγή. Με μια βροχούλα τον Ιούλιο μπορεί να χάσεις τα πάντα, με μια υγρασία σε μια ζεστή μέρα του Σεπτεμβρίου σαπίζουν όλα. Τη μία μέρα είναι εντάξει, την άλλη μέρα δε υπάρχει τίποτα. Μου το έλεγαν και δεν το πίστευα. Μέχρι που το είδα. Έτσι ακριβώς όπως έχει συμβεί σε τέσσερις από τις επτά χρονιές καλλιέργειας που γνωρίζω εγώ. Πρόπερσι, το 80% της παραγωγής χάθηκε με τις βροχές και τις υγρασίες του Σεπτεμβρίου, τότε που τα σταφύλια ήταν έτοιμα και σάπιζαν πάνω στα κλήματα. Τότε που μπαίναμε στο κτήμα για τον τρύγο και κάθε μας βήμα ήταν και ένας λυγμός. Να βλέπεις τον κόπο σου, τις ατελείωτες ώρες πονεμένων ποδιών και τσακισμένης μέσης να πετιούνται. Αυτό για το οποίο προσπάθησες και κόπιασες να καταστρέφεται.

Βέβαια, υπάρχουν και οι καλές στιγμές. Όπου όλα πάνε καλά και έχεις και καλή παραγωγή, και ποιότητα προϊόντος και κερδίζεις χρήματα. Όμως, πρέπει να παραδεχτώ πως αυτές είναι λιγότερες. Οι πραγματικές στιγμές χαράς είναι αυτές οι στιγμές της δημιουργίας. Οι στιγμές που περπατάς ανάμεσα στα φυτά σου και βλέπεις τη ζωή να ξεχειλίζει από παντού. Από το χώμα, από τα φύλλα, από τα ίδια τα φυτά. Όλη η αλυσίδα της ζωής υπάρχει σε ένα χωράφι

Εύχομαι πολλοί από εσάς που θα διαβάσετε αυτό το κείμενο να αναθεωρήσετε τις απόψεις σας για τη ζωή και να αποφασίστε να αλλάξετε την καθημερινότητά σας, προσθέτοντάς της λίγο περισσότερο ενδιαφέρον, λίγο περισσότερο κόπο και λίγη περισσότερη κούραση. Είμαι σίγουρη ότι αυτά που θα κερδίσετε – κυρίως σε πνευματικό και λιγότερο σε υλικό επίπεδο – θα σας ανταμείψουν.

Η ζωή στην επαρχία έχει εξαιρετική ποιότητα και πολλές χαρές. Η επαφή με τη φύση τονώνει το πνεύμα, προσφέρει ηρεμία, πολλές φορές γιατρεύει κιόλας. Η ενασχόληση με τις καλλιέργειες είναι μια εντελώς δημιουργική απασχόληση. Απολαμβάνεις τη διαδικασία από τη στιγμή που θα φυτέψεις ένα τόσο δα σποράκι, μέχρι τη στιγμή που αυτό το σποράκι θα φτάσει για να θρέψει εσένα και την οικογένειά σου. Το τόλμησα πριν χρόνια, με διαφορετικές συνθήκες βέβαια και προ κρίσης, αλλά σας το συνιστώ ανεπιφύλακτα, ειδικά εσάς που είστε αποφασισμένοι, υπομονετικοί και θέλετε να έχετε καλύτερη ποιότητα ζωής.

                                                                  Το μαναβάκι